Nederland betaalt lang hoge prijzen voor dure geneesmiddelen
Uit een analyse van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) blijkt dat het lang duurt voordat er concurrentie ontstaat voor nieuwe medicijnen. Bij het afgeven van patenten voor nieuwe medicijnen kijkt de overheid niet naar de terugverdientijd voor fabrikanten. De prijzen dalen na het verlopen van het patent met 80 tot soms wel 99 procent. Hierdoor betaalt de samenleving lang een hoge prijs voor deze medicijnen. Voor de analyse Van patent tot concurrentie keek de NZa naar de kosten van zeven dure geneesmiddelen, hoe lang het duurt voordat meerdere partijen ze kunnen gaan aanbieden en wat concurrentie dan doet met de prijs.
Vergelijking duur van patenten
In het overheidsbeleid zien wij geen verband tussen de lengte van het patent en de terugverdientijd. Concurrentie verlaagt de prijzen en daarmee de uitgaven aan dure geneesmiddelen. Het is belangrijk dat de overheid niet langer dan nodig concurrentiebescherming biedt aan fabrikanten. Volgens de brancheorganisatie Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen hebben fabrikanten gemiddeld acht jaar de tijd om de investeringskosten van een nieuw geneesmiddel terug te verdienen. Uit onze analyse blijkt dat de onderzochte geneesmiddelen een terugverdientijd hadden tussen de 14 en 18 jaar.
Concurrentie zorgt voor grote prijsdalingen
Uit onze analyse blijkt dat de prijs van een geneesmiddel na het verlopen van het patent soms daalt met 80 tot wel 99%. Een voorbeeld hiervan is lenalidomide, een middel tegen kanker. Dit middel kwam in 2007 op de markt en de uitgaven stegen in 2020 naar 148 miljoen euro. Nadat het patent verliep in 2022 en er alternatieven beschikbaar kwamen, daalden de uitgaven in 2023 naar 2 miljoen euro. Om tot deze cijfers te komen, bekeek de NZa de bedragen die ziekenhuizen declareren bij zorgverzekeraars. Wij hebben geen inzicht in de bedragen die geneesmiddelenfabrikanten ontvangen.
Bewaken van solidariteit van het zorgstelsel
De NZa monitort al jaren de uitgaven aan dure geneesmiddelen. De uitgaven zijn sterk gestegen en de overheid krijgt hier te weinig grip op. Zorg moet waarde toevoegen aan de gezondheid van mensen en tegen een redelijke prijs beschikbaar zijn. Dit is belangrijk voor de solidariteit van ons zorgstelsel. Op dit moment werkt de NZa samen met de Autoriteit Consument en Markt en Zorginstituut Nederland aan een kader om te komen tot maatschappelijk aanvaardbare uitgaven aan geneesmiddelen. Het advies hierover volgt einde zomer 2025.
Bekijk onderstaande video met voorbeelden:
MUZIEK
(Titels animeren in)
Monopolie fabrikanten en hoge uitgaven aan dure geneesmiddelen door de jaren heen
Er zijn veel dure geneesmiddelen voor ziekenhuisbehandelingen op de markt.
Vaak betalen we lange tijd veel geld voor deze geneesmiddelen.
Hoe dat komt?
Fabrikanten van nieuwe geneesmiddelen hebben soms wel tot 18 jaar lang een monopoliepositie.
Dit betekent dat zij al die jaren hele hoge prijzen kunnen vragen.
Zodra er een alternatief geneesmiddel verkocht mag worden, ontstaat er concurrentie.
Dan verdwijnt de monopoliepositie van de fabrikant.
De prijzen dalen dan flink, soms wel met 99%.
Hoe dat eruit ziet?
Laten we de geneesmiddelen lenalidomide, adalimumab en etanercept als voorbeelden nemen.
Voorbeeld 1: lenalidomide
Dit geneesmiddel wordt gebruikt bij kankerbehandelingen.
In 2021 staat lenalidomide op plek 2 in de top 10 van dure geneesmiddelen.
Voor dit geneesmiddel betalen we in 2021 in totaal 142 miljoen euro.
Dat is gemiddeld ~40.000 euro per patiënt per jaar.
De fabrikant heeft in totaal 15 jaar een monopoliepositie.
In 2022 ontstaat er concurrentie en vervalt het monopolie.
Het geneesmiddel daalt in 2023 naar plek 139.
Voor lenalidomide betalen we in 2023 2,2 miljoen euro.
Dat is gemiddeld nog maar ~460 euro per patiënt per jaar: een prijsdaling van 99%.
Voorbeeld 2: adalimumab
Dit geneesmiddel wordt onder andere gebruikt bij reuma.
In 2017 staat adalimumab op plek 1 in de top 10 van dure geneesmiddelen.
Voor dit geneesmiddel betalen we in 2017 in totaal 216 miljoen euro.
Dat is gemiddeld ~10.400 euro per patiënt per jaar.
De fabrikant heeft dan al 13 jaar een monopoliepositie.
In 2018 ontstaat er concurrentie en vervalt het monopolie.
Het geneesmiddel daalt in 2023 naar plek 16.
Voor adalimumab betalen we in 2023 51 miljoen euro.
Dat is gemiddeld nog maar ~1.300 euro per patiënt per jaar: een prijsdaling van 88%.
Voorbeeld 3: etanercept
Ook dit geneesmiddel wordt onder andere gebruikt bij reuma.
In 2015 staat etanercept op plek 3 in de top 10 van dure geneesmiddelen.
Voor dit geneesmiddel betalen we in 2015 in totaal 149 miljoen euro.
Dat is gemiddeld ~10.100 euro per patiënt per jaar.
De fabrikant heeft dan al 15 jaar een monopoliepositie.
In 2016 ontstaat er concurrentie en vervalt het monopolie.
Het geneesmiddel daalt in 2023 naar plek 33.
Voor etanercept betalen we in 2023 22 miljoen euro.
Dat is gemiddeld nog maar ~1.500 euro per patiënt per jaar: een prijsdaling van 85%.
Als NZa maken we ons zorgen over de stijgende kosten van geneesmiddelen bij ziekenhuisbehandelingen.
We vinden het daarom belangrijk dat we met elkaar het debat voeren over deze lange periodes dat fabrikanten een monopoliepositie hebben.
Daardoor kunnen zij namelijk lange tijd een hoge prijs vragen voor hun geneesmiddel.
Soms duurt die monopoliefase wel 18 jaar.
Dit is een belangrijke oorzaak van de stijgende uitgaven aan dure geneesmiddelen bij ziekenhuisbehandelingen.
Hebben de fabrikanten niet eigenlijk al eerder de investeringen terugverdiend?
Concurrentie verlaagt de prijzen en uitgaven aan dure geneesmiddelen.
Daarom is het belangrijk dat de overheid:
1. niet langer dan nodig concurrentiebescherming biedt aan fabrikanten, en
2. maatregelen treft om tijdens de monopoliefase te hoge uitgaven te voorkomen.
Wil je meer weten over de uitgaven aan 7 dure geneesmiddelen? En hoe die, door de komst van concurrentie, veranderen door de tijd?
Lees onze rapportage ‘Van patent tot concurrentie: het gebruik van en de uitgaven aan zeven dure geneesmiddelen bij ziekenhuisbehandelingen door de jaren heen in Nederland’.