Ga direct naar inhoud

Farmaceutische zorg

Er is een groeiend tekort aan geneesmiddelen. In 2023 was er ook een groeiend aantal ernstige tekorten. Als patiënten geen toegang hebben tot de juiste geneesmiddelen ontvangen zij niet de zorg die ze nodig hebben. Een alternatief geneesmiddel verstrekken is vaak een oplossing. Hierdoor kan de gezondheidsschade worden beperkt. Maar de impact op patiënten en hun zorgverleners is groot.

Download de pdf-versie van de Stand van de zorg 2024

In het kort:

  • Het versterken van de organisatie en samenwerking van de eerstelijnszorg moeten bijdragen aan toekomstbestendige zorg. De apotheker speelt hierin een belangrijke rol.
  • Om geneesmiddelentekorten terug te dringen moeten de geneesmiddelenzorg en de keten passend worden georganiseerd. Het is essentieel dat alle partijen in deze keten naar duurzame oplossingen zoeken.
  • Een gezamenlijke visie op inhoud en organisatie van passende farmaceutische zorg is cruciaal. Bekostiging moet die visie faciliteren. 

Ontwikkelingen in de farmaceutische zorg

Er zijn meerdere oorzaken voor het (mondiale) geneesmiddelentekort. Eén van de belangrijkste oorzaken is waarschijnlijk het feit dat de gehele keten steeds efficiënter werkt. Zo worden bijvoorbeeld voorraden in de hele keten afgeschaald. Dit zorgt voor lagere kosten en is dus goed voor de betaalbaarheid. Maar het kan ook tekorten in de hand werken, waardoor de leveringszekerheid onder druk komt te staan. Zo waren er in het voorjaar van 2024 bijvoorbeeld veel zorgen om tekorten van het geneesmiddel Salbutamol bij kinderen.

Vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) zijn er verschillende initiatieven om geneesmiddelentekorten te verminderen of te voorkomen. Vanaf 2023 is bijvoorbeeld de plicht op een ijzeren voorraad van geneesmiddelen ingevoerd. Het doel hiervan is te zorgen voor een (grotere) buffer in de keten om tijdelijke tekorten beter op te kunnen vangen. Er zijn ook verschillende werk- en taakgroepen vanuit het ministerie van VWS die zich bezighouden met geneesmiddelentekorten. Een van de resultaten hiervan is dat leveranciers en verzekeraars begin dit jaar afspraken hebben gemaakt over het preferentiebeleid.

Het is de vraag of de huidige inspanningen voldoende zijn om de geneesmiddeltekorten significant te verminderen. De tekorten zijn onverminderd hoog. In ons toezicht op de zorgverzekeraars kijken wij naar hun inkoop- en regierol. Die is belangrijk, want zorgverzekeraars hebben een wettelijke zorgplicht. Dit betekent dat zij de geldende toegankelijkheidsnormen moeten halen. Zij kunnen sturen op de leveringszekerheid van geneesmiddelen en op investeringen in het systeem. En zij kunnen zorgen voor een passend inkoopbeleid. Wij houden toezicht op deze zorgplicht.

Versterken eerstelijnszorg

Begin 2024 is de Visie eerstelijnszorg 2030 vastgesteld. Met deze visie nemen partijen in de eerstelijnszorg samen de verantwoordelijkheid om de toegankelijkheid en continuïteit van deze zorg te waarborgen. De organisatie versterken en samenwerking op regio- en wijkniveau zijn daarin cruciale elementen. Als medicatiespecialist en zorgverlener speelt de apotheker een belangrijke rol in de eerste lijn. Dat komt ook tot uitdrukking in de visie; de apotheker, de huisarts, de wijkverpleegkundige en een sociaal domein professional zijn samen de kernspelers bij samenwerking in de wijk.

Beschikbaarheid geneesmiddelen

Het is belangrijk dat de beschikbaarheid van geneesmiddelen zowel in binnen- als buitenland passend georganiseerd wordt. De grote tekorten in heel Europa vragen om intensieve Europese samenwerking. Hiervoor moeten alle partijen zich inspannen en binnen hun invloedssfeer naar oplossingen zoeken. In de Werkgroep Gezonde Nederlandse Geneesmiddelenmarkt formuleren zorgverzekeraars, leveranciers, apothekers en groothandels acties om een gezonde en robuuste Nederlandse geneesmiddelenmarkt te realiseren. Wij zijn geen actieve deelnemer aan deze werkgroep. Maar wij vinden het wel belangrijk dat alle partijen in de werkgroep zich optimaal inzetten voor concrete en duurzame oplossingen.

Toekomstvisie bekostiging farmaceutische zorg

Onder regie van het ministerie van VWS werken apothekers, voorschrijvers, zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en andere overheidspartijen aan een gezamenlijke en concrete toekomstvisie voor passende extramurale farmaceutische zorg. Wij werken daar samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en Zorginstituut Nederland aan mee. Een belangrijk onderdeel van dit traject is het onderzoeken of de huidige organisatie van de farmaceutische zorg passend en toekomstbestendig is. De distributie van geneesmiddelen en het leveren van farmaceutische zorg zijn nu met elkaar verweven. Dit kan de rol van de apotheker als zorgverlener en medicatiespecialist belemmeren. De apotheker is namelijk (financieel) afhankelijk van het verstrekken van geneesmiddelen. Inzetten op gepast medicatiegebruik is op dit moment nog onvoldoende lonend, maar het minderen en stoppen met medicatie is wel een belangrijk onderdeel van gepast medicatiegebruik. 

Meer lezen: