Huisartsenzorg

In het kort: Er komt veel op huisartsen af en de sector staat voor grote uitdagingen om zorg beschikbaar te houden. In het IZA zijn afspraken gemaakt over het versterken van de huisartsenzorg en de eerste lijn. Uit ons kostprijsonderzoek blijkt dat de huisartsensector er financieel goed voor staat. De kosten en de opbrengsten per praktijk zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. Er werken meer huisartsen in loondienst of als waarnemer en ze werken in de praktijk samen met meer ondersteunend personeel, zoals praktijkondersteuners. Nieuwe organisatievormen in de huisartsenzorg zijn in ontwikkeling. Door schaalvergroting kunnen bedrijfsprocessen efficiënter worden ingericht. Maar er kunnen ook risico’s ontstaan voor de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg.

Ontwikkelingen in de huisartsenzorg

Regionale tekorten aan huisartsen fluctueren door het jaar heen. We zien dat er geen landelijk tekort is aan huisartsen, maar in specifieke regio’s is er wel sprake van een tekort. Dit komt onder andere doordat huisartsen die met pensioen gaan geen opvolger(s) kunnen vinden, minder huisartsen zelf praktijkeigenaar willen zijn en door problemen met huisvesting. Wij monitoren de wachtlijstinformatie van de zorgverzekeraars. Waar nodig gaan wij met hen en met betrokken partijen in gesprek. In de meest recente Monitor Toegankelijkheid van Zorg zien we dat in het eerste kwartaal van 2024 in de gemeentes Enschede, Vlissingen, Apeldoorn, Tilburg, Haarlemmermeer en Leeuwarden de meeste verzekerden op een wachtlijst staan voor inschrijving bij een huisarts.

Geschikte huisvesting kan bijdragen aan het verminderen van de druk op de huisartsenzorg. Daarom hebben we meegewerkt aan de Handreiking Huisvesting huisartsen en gezondheidscentra. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is de werkgroep die deze handreiking heeft opgesteld nu bezig met een vervolgonderzoek. Daarin onderzoekt zij waar de financiële knelpunten van huisartsenpraktijken en gezondheidscentra liggen als het gaat om huisvesting. We verwachten de resultaten van dit onderzoek later dit jaar.

Ondanks de uitdagingen in de sector staan huisartsenpraktijken er over het algemeen financieel goed voor. Dit zien we terug in de resultaten van het kostprijsonderzoek dat we hebben uitgevoerd naar de tarieven voor de huisartsenzorg. We zien dat de huisartsenpraktijken zijn veranderd. Er werken meer huisartsen in loondienst of als waarnemer en ze werken in de praktijk samen met meer ondersteunend personeel, zoals praktijkondersteuners. Door deze andere manier van organiseren konden huisartsenpraktijken meer verzekerden inschrijven en gemiddeld meer consulten per patiënt leveren. De andere organisatie maakt het werk voor praktijkhoudende huisartsen wel ingewikkelder. Zij zijn verantwoordelijk voor een grotere praktijk met meer patiënten en personeel. Deze ontwikkeling heeft geleid tot een stijging van de normatieve arbeidskostencomponent en is meegenomen in de nieuwe tarieven.

Nieuwe organisatievormen

Huisartsenpraktijken zijn niet alleen gemiddeld groter geworden, we zien ook dat nieuwe organisatievormen zoals grote bedrijfsketens in de huisartsenzorg een vlucht nemen. Door schaalvergroting kunnen deze bedrijfsketens bedrijfsprocessen efficiënter inrichten en zo de huisartsen ontzorgen. Bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting, werving van personeel en contracten met zorgverzekeraars.

In het rapport ‘De opkomst van bedrijfsketens in de huisartsenzorg’ beschrijven wij samen met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd ook de risico’s die (kunnen) ontstaan voor de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg bij bedrijfsketens. Een belangrijk risico is dat snel groeiende bedrijfsketens in korte tijd een flink marktaandeel kunnen verwerven, vaak verspreid over het land. Hierdoor wordt het een zorgorganisatie van aanzienlijke omvang die op enig moment ‘too big to fail’ kan worden. Hiermee ontstaat het risico dat de toegankelijkheid van zorg op forse schaal in het geding kan komen als deze zorgorganisaties financiële problemen krijgen. Bij zulke grote zorgorganisaties zijn de deskundigheid van het bestuur en een professionele bedrijfsvoering van groot belang. In het rapport doen we verschillende aanbevelingen om hier vanuit het toezicht meer vorm en richting aan te kunnen geven.

Passende bekostiging voor het gesprek met de patiënt

Meer tijd voor de patiënt (MTVP) geeft huisartsen de ruimte om de patiënttevredenheid en het werkplezier te verbeteren, zorgkosten te beheersen en de samenwerking met het netwerk te versterken. Het gedachtegoed van MTVP is daarmee in lijn met passende zorg en de doelstellingen van het IZA. Wij steunen de doelstellingen van MTVP in de huisartsenzorg.

Begin juni informeerden wij de minister van VWS in een brief over hoe MTVP per 2025 structureel wordt bekostigd binnen de huisartsenzorg. Dit is een uitwerking van een eerder advies hierover in juni 2023. We vinden dat MTVP in de toekomst integraal onderdeel moet zijn van de praktijkvoering en daarmee van alle prestaties. De bekostiging moet hier op termijn goed op aansluiten. De bekostiging van de ondersteuning door de regionale huisartsenorganisaties blijft via het vrije segment in stand. Partijen hebben afspraken gemaakt over het monitoren van de beweging van MTVP. Wij leveren hier een aantal gegevens voor aan. Daarnaast vinden wij het vroegtijdig bespreken van wensen en grenzen in de palliatieve fase belangrijk. Daarom willen wij een landelijke bekostiging voor proactieve zorgplanning mogelijk maken voor de huisartsenzorg.

Meer lezen:

• Nieuwsbericht over het Verkennend gesprek
• Resultaten Kostprijsonderzoek huisartsenzorg
• Onderzoeksrapport van Berenschot: Herijking kostencomponent
• Monitor toegankelijkheid van zorg
• LHV: Handreiking Huisvesting huisartsen en gezondheidscentra
• NZa en Zorginstituut: De opkomst van bedrijfsketens in de huisartsenzorg